مقدمه – جامعه شناسی عکاسی
جامعه شناسی عکاسی به چه معناست ؟ طبقات اجتماعی چه رابطه ای با عکاسی دارند؟ اگر عکس های مختلف را جلوی روی مان بگذاریم، چه چیزهایی را می شود فهمید؟
چرا یک عکس مجاز می شود و یک عکس نه؟ چرا توریست ها از چیزهایی عکس می گیرند که برای ما عجیب است؟ اینها پرسشهایی هستند که می تواند ذهن یک محقق اجتماعی را به خود مشغول دارد.
اما شاید این پرسش ها بیشتر تفننی به ذهن برسند زیرا اگر این پرسش ها را پاسخ ندهیم احتمالا چیزی را هم از دست نمی دهیم و اگر پاسخ دهیم شاید گره ای از مشکلات ما باز نشود. ولی پرسش هایی در زمینه عکاسی هست که ناگزیر باید به آن پاسخ دهیم. اجازه دهید روایتی را نقل کنم.
مصاحبه بخش اول
مدتی پیش در یک برنامه رادیویی (رادیو گفتگو) شرکت کردم که موضوع آن بحث درباره چالش ها و آسیب های اجتماعی عکاسی و عکس در ایران بود. مجری پرسید در سال های اخیر تصاویری از زندگی خصوصی مردم به صورت عمومی از طریق اینترنت یا سی دی منتشر شده است.
در برخی موارد حتی منجر به خودکشی، قتل، از هم پپاشیدگی خانواده ونزاع خونین گردیده است. به نظر می رسد دوربین کمکم بجای ابزاری برای خوشبختی به سلاح مرگبار بدل می شود. اکنون برای حل این معضل چه باید کرد؟
مصاحبه بخش دوم
در پاسخ به مجری برنامه رادیویی، ابتدا از اینکه نسبت به فناوری نوعی هراس اهلاقی ایجاد کنیم انتقاد کردم. ما هنوز نمیدانیم دوربین ها تا چه میزان مخاطره انگیز شده اند.
نمیتوان وجود چند نمونه از مسائل مذکور را نشانه مسئله اجتماعی بشناسیم. اما مجری برنامه اصرار داشت اگر امروز متوجه این جنبه های مخاطره انگیز نباشیم ممکن است در آینده امکان حل آن را از دست بدهیم.
راه حلی که در آن گفتگو به ذهنم رسید توسعه بحث و گفتگوی بیشتر درباره ابعاد اجتماعی عکاسی بود. عکاسی در نگاه نخست نوعی فعالیت فردی ،ساده و بدون دردسر به نظر می رسد.
اما همانطور که پی یر بوردیو در «عکاسی هنر میان مایه» نشان می دهد مشق روزمره ی عکاسی توسط میلیون ها عکاس آماتور – عکس های لحظه یی خانوادگی، عکس های تعطیلات، چهره نگاره های مراسم عروسی – فعالیتی خودجوش و بسیار فردی به نظر می رسد.
جلسه درس جامعه شناسی هنر و ادبیات
شناخت این فعالیت نیازمند بررسی های نظری و تجربی گسترده ای است.بهرحال، بعد از آن گفتگو در این فکربودم که باید جامعه شناسی عکاسی و عکس را جدی تر گرفت.عکس را شخصا بیشتر به مثابه امری خانوادگی، شخصی و سرگرمی تجربه کرده ام. اما می دانم که عکس امری بسیار فراتر از مقولات مذکور است.تنها کاری که در حال حاضر از دستم بر می آمد اختصاص دادن یک جلسه از درس « جامعه شناسی هنر و ادبیات » به موضوع جامعه شناسی عکاسی بود. متناسب با هدف های آموزشی، لاجرم در این کلاس برخی اصول، مفاهیم و مبانی موضوع را تشریح کردم. در اینجا گزارشی از این جلسه را که یکی از دانشجویانم آن را تهیه کرده است، ارائه می نمایم.
جهت مطالعه ادامه مطلب به لینک زیر مراجعه نمایید:
جامعه شناسی عکاسی (2)